Bron: Yelle Tieleman, Algemeen Dagblad
Hij is weleens door collega’s uitgemaakt voor NSB’er en verrader. Het doet de Utrechtse advocaat Onno de Jong naar eigen zeggen niets. De Jong verdedigt liefst vier kroongetuigen – spijtoptanten die met gevaar voor eigen leven en familie verklaren over criminele kameraden. ,,Ik snap helemaal niets van de weerstand tegen kroongetuigen.”
Al jaren maakt De Jong deel uit van het in Utrecht bekende advocatenkantoor Ausma De Jong Advocaten. De Jong vergaarde enige bekendheid door grote moord- en drugszaken. Maar sinds De Jong in 2012 werd gevraagd om in het grote liquidatieproces Passage, over verschillende moorden in de Amsterdamse onderwereld, de verdediging van kroongetuige Fred Ros over te nemen, is zijn leven veranderd. Een enkele collega wilde hem nog wel de hand schudden, maar verzekerde De Jong dat het de laatste keer zou zijn. Verraders krijgen geen handdruk meer. Een kroongetuige helpen – hoe bestáát het? ,,De reacties waren ronduit negatief. Een collega noemde me zelfs een NSB’er. Nee, dat doet me helemaal niks. Echt niet.’’
De afgelopen maanden is er veel gezegd en geschreven over kroongetuigen. Wat is een kroongetuige precies?
,,Een kroongetuige is een verdachte of veroordeelde die in ruil voor een volledige verklaring over hemzelf of zijn medeverdachten een korting kan krijgen van maximaal 50 procent op de strafeis van het Openbaar Ministerie. Ik zie een kroongetuige dan ook als een normale verdachte, met het verschil dat deze om wat voor reden dan ook wil verklaren. Dat betekent wel dat ze daardoor een veiligheidsrisico lopen, want vaak zijn ze hun leven niet meer zeker.’’
Wat drijft een kroongetuige? Waarom nemen zij deze stap?
,,Niets menselijks is de kroongetuige vreemd. Dus net als bij gewone mensen kan een kroongetuige vanwege spijtgevoelens of berouw besluiten te praten. Maar er kunnen ook opportunistische motieven aan ten grondslag liggen. Stel dat een kroongetuige is toegezegd dat zijn familie financieel onderhouden zou worden, maar dat dit niet gebeurt. Of als de kroongetuige vanwege zijn criminele klussen, op het moment dat hij weer op vrije voeten zou komen, nog grote geldbedragen van zijn opdrachtgevers tegoed heeft. Dan kan het ‘goedkoper’ zijn voor criminelen om hem of haar dan maar dood te schieten. Voor een kroongetuige kunnen dit redenen zijn om te gaan praten met het Openbaar Ministerie. En dat is een hele moeilijke keus, want de kroongetuige zet vanaf dat moment zijn leven op het spel.’’
Kroongetuigen kunnen dus een fors lagere straf krijgen. En ze mogen ook hun criminele geld houden?
,,Als kroongetuige moet je volledige openheid van zaken geven. Dus ook over je vermogen. Als het OM vaststelt dat de kroongetuige een bepaald bedrag heeft overgehouden aan zijn criminele carrière, kan het ook maximaal 50 procent strafkorting geven op de regeling die crimineel geld afpakt.’’
U staat op dit moment in drie verschillende zaken drie kroongetuigen bij. Hoe is dat ontstaan?
,,Dat komt door het Passageproces. Ik werd gebeld door de vorige advocaat van Fred Ros. Die zei me dat hij Ros niet meer kon bijstaan in het hoger beroep van de zaak. In het eerste proces had Ros niks willen verklaren, in tegenstelling tot de andere kroongetuige La Serpe. Alle advocaten hadden de inzet van kroongetuige La Serpe al afgefakkeld. Toen duidelijk werd dat Ros óók kroongetuige werd, vond die advocaat dat hij nu niet in hetzelfde proces wel een kroongetuige kon bijstaan. Dat was niet in het belang van Ros. En toen werd ik gebeld.’’
Nooit getwijfeld?
,,Geen moment. Ik zag geen enkele reden om het niet te doen. Integendeel. Ik vond het wel interessant, nieuw en uitdagend. Voor mij was de voorwaarde dat het goed klikte met de cliënt. En dat ging uitstekend. Dat is belangrijk, want je zit toch hele dagen met zo iemand in een afgeschermde cabine in de rechtbank, zodat niemand de kroongetuige kan zien. Dan is een goed gevoel voor humor bijvoorbeeld wel belangrijk.’’
Toch is het verdedigen van een kroongetuige omstreden. Wat doet dat met u?
,,Ik heb het geroep van advocaten dat kroongetuigen verraders zijn, nooit begrepen. Ik zie dat gewoon niet op die manier. Een kroongetuige is namelijk niets anders dan een gewone verdachte die praat over zijn medeverdachten. Ja, hij krijgt daar iets voor terug, een bepaalde strafkorting. En een veiligheidsdeal. De reden is simpel, omdat het noodzakelijk is. Want als er geen dreiging is, dan hoeft het niet. En als de cliënt dat graag wil en hij loopt dan wel eerder naar buiten… waarom zou ik hem dan niet verdedigen? In normale zaken heb je ook weleens dat verdachten praten en belastende verklaringen afleggen. Dat is hier niet anders. Sommige advocaten verwijten het mij, maar ik ben niet degene die verklaart! Ik maak de deal, doe vervolgens de strafzaak en haal er het beste uit voor de cliënt. Dat is het. Dat is mijn werk.’’
De kritiek van uw collega’s is dat kroongetuigen door het OM zijn gekocht. En dat ze daardoor dus niet betrouwbaar zijn.
,,Onzin. Dat is dus niet zo. Ik hoor dat inderdaad sommige advocaten roepen. Maar zij hebben nog nooit in een traject meegemaakt hoe iemand kroongetuige wordt en wat voor een enorm complex proces daaraan voorafgaat. Als je dat gezien hebt,kom je tot de conclusie dat er helemaal niets wordt gekocht. Eerst moet je als verdachte volledige openheid van zaken geven. Pas daarna, als het OM denkt dat het eventueel de moeite waard is, komt aan de orde wat er tegenover staat. 30 procent strafkorting, 50 procent. Of helemaal niets. Er wordt niet over geld gesproken.’’
Hoe is het contact met de kroongetuigen die u bijstaat?
,,Heel intensief. En veel intensiever dan met normalere verdachten. Het is eigenlijk niet te vergelijken. Ik spreek ze allemaal drie of vier keer in de week en ik laat ze bellen om te vragen of ze iets nodig hebben. Het is namelijk heel zwaar. De kroongetuige zit alleen en afgeschermd, want hij kan niet in een normale gevangenis terecht. Dat is een heel pittig en eenzaam bestaan. Maar voor de veiligheid moet dat nu eenmaal. Logischerwijs bestaat er wel een enorme behoefte aan contact en het volgen van het proces. Dat willen ze graag doorspreken. Ik ben vaak het enige contact dat de kroongetuige heeft en ik begrijp wel hoe ze erbij zitten. Voor een kroongetuige is er geen verlof of bezoek. Even een peuk roken op de luchtplaats zit er ook niet in. Dus je regelt ook wel wat. Als ze een boek willen lezen of zo, dan zorg ik dat dit er komt. Ik vind het belangrijk dat zo iemand er niet aan onderdoor gaat, want rechtszaken met kroongetuigen kunnen lang duren. In Passage hadden we te maken met een kroongetuige die al geruime tijd vastzat, in de nieuwere zaken is dat niet het geval, daar gaat het om mensen die nog aan het begin van hun detentie staan.’’
Kroongetuigen zijn hun leven niet zeker. In hoeverre is uw eigen veiligheid een onderwerp?
,,Ik begrijp de vraag, maar ik kan daar niet veel over zeggen. Wat ik in elk geval altijd probeer duidelijk te maken is dat wat ik doe, niets anders is dan wat andere advocaten ook doen, namelijk het maximale eruit halen voor de cliënt die ik vertegenwoordig. En als er al veiligheidsrisico’s zijn, dan worden ze gemonitord door allerlei diensten. Daarbovenop ben ik zelf altijd alert.’’
Wordt u bedreigd vanwege uw werk?
,,Daar kan ik geen antwoord op geven. Ik kan je wel zeggen dat ik niet vaak op mijn kantoor ben, nooit dezelfde route rijd. Ik parkeer mijn auto niet voor de deur en nooit op dezelfde plaats. Ik wil geen vaste routine hebben. En het hoeft ook niet. Ik hoef de laptop maar open te klappen en heb alles bij de hand. Dan kan ik aan het werk.’’
Toch is veiligheid een groot thema. De broer van kroongetuige Nabil B. werd vermoord en zijn familie ligt in de clinch met het OM. Hoe kijkt u naar die zaak?
,,Ik weet daar te weinig van om er inhoudelijk iets zinnigs over te zeggen. Wat wel belangrijk is om te vermelden, is dat een kroongetuige in principe twee advocaten heeft. Eén advocaat doet de strafdeal en staat hem als getuige en als verdachte bij. Een andere advocaat sluit de civiele deal die gaat over de beveiliging. Ik weet niet wie dat is. En dat is maar goed ook. Stel dat deze kroongetuige uiteindelijk in het buitenland wordt weggezet om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Ik wil voor mijn eigen veiligheid ook niet weten waar hij dan terechtkomt. Die civiele advocaat weet dat wel, maar diens naam wordt niet bekendgemaakt en komt ook niet in het strafdossier terecht. Dat is voor ieders veiligheid het beste.’’